دُبِی (به عربی: دبیّ) (به انگلیسی: Dubai) یکی از شهرها و شیخنشینهای هفتگانهٔ امارات متحده عربی است. این شهر در جنوب کشور ایران و در حاشیهٔ خلیج فارس و در شبه جزیره عربستان واقع شدهاست. دبی بیشترین جمعیت را در میان هفت شیخنشین کشور امارات دارد و بعد از شهر ابوظبی بزرگترین شهر کشور امارات است.
اولین اشارههای تاریخی در دبی از سال ۱۰۹۵ میلادی ثبت شدهاست و اولین نشانههای شهرسازی در دبی به سال ۱۷۹۹ بر میگردد. دبی در سال ۱۸۳۳ توسط شیخ مکتوم بن بطی بن سهیل آل مکتوم به طور رسمی به عنوان یک شهر بنیان نهاده شد. موقعیت جغرافیایی مهم این شهر، باعث شد تا در قرن بیستم به یک بندر مهم تبدیل شود. در سال ۱۹۶۶ و با کشف نفت در دبی، دبی و کشور قطر تصمیم به راهاندازی یک واحد پولی جدید به جای «روپییهٔ خیلج» که قبلأ پول رایج بود گرفتند. کشف نفت منجر شد تا کارگران خارجی برای کار در این شهر به سرعت به آن نقل مکان کنند به طوری که در مدت بسیار کوتاهی ۳۰۰ درصد به جمعیت آن اضافه شد و آن را به یکی از منابع مهم بینالمللی نفت تبدیل کرد.
دبی جدید از زمانی که بریتانیا آن را در سال ۱۹۷۱ ترک کرد شروع به شکل گرفتن کرد. در این زمان، دبی به همراه ابوظبی و ۴ شیخنشین دیگر کشور امارات متحده عربی را تأسیس کردند. یک سال بعد شیخنشین رأسالخیمه به کشور امارات پیوست اما قطر و بحرین تصمیم گرفتند که هرکدام یک کشور مستقل باشند. در سال ۱۹۷۳ درهم امارات به عنوان واحد پولی رسمی امارات معرفی شد و به این ترتیب دبی و قطر اتحادیهٔ پولی بین خود را منحل کردند. در سال ۱۹۷۹ در یکی از محلههای دبی با نام جبل علی یک منطقهٔ آزاد تجاری تأسیس شد که به شرکتهای خارجی اجازهٔ واردات و صادرات بدون محدودیت را میداد. با شروع جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۰ سرمایهداران و تاجران پولها و داراییهای خود را از این شهر خارج کردند که باعث شد اوضاع اقتصادی این شهر برای مدتی بحرانی بشود اما با تغییر فضای سیاسی، دوباره رونق خود را به دست آورد.
امروزه دبی به عنوان یک شهر جهانی و تجاری موفق و مهم در منطقه جای خود را پیدا کردهاست. اگرچه اقتصاد دبی با صنعت نفت رشد کرد اما بیشتر درآمد دبی از منطقه آزاد جبل علی، فروش ملک به اتباع خارجی در مناطق آزاد، اعطای اقامت، صدور مجدد کالا، ترانزیت مسافر و کالا و همچنین قسمت بزرگی نیز از گردشگری و دیگر خدمات مالی و تجاری تأمین میشود. دبی به تازگی توجه جهانیان را از طریق ساخت و سازهای بزرگ و عظیم و همینطور رویدادهای تفریحی و ورزشی هیجانانگیز به خود جلب کردهاست.
در سالهای پایانی دههٔ ۲۰۰۰ میلادی به خاطر بحرانهای مالی گسترده در جهان، ساخت و ساز املاک در دبی برای مدت ۳ سال با مشکلات جدی روبهرو شد. هر چند دبی توانست طبق یک برنامه تدریجی و مداوم خود را بهبود بخشد. در سال ۲۰۱۲ دبی ۲۲مین شهر گرانقیمت جهان و گرانقیمتترین شهر خاورمیانه معرفی شد.
ریشه نام
در دههٔ ۱۸۲۰ میلادی، دبی توسط مورخان بریتانیایی «الوصل» نامیده میشد. به دلیل سنتهای شفاهی منطقه، تعداد کمی پرونده مربوط به فرهنگ تاریخی و افسانهای دبی وجود دارد که به صورت نوشته در آمدهاست. به همین دلیل ریشههای کلمهٔ دبی بسیار مورد مناقشه قرار دارد.
به گفتهٔ فدل هندهال (Fedel Handhal)، محقق تاریخ و فرهنگ امارات متحده عربی، کلمهٔ دبی ممکن است از کلمهٔ «دَبا» تشکیل شده باشد که اشارهای به جریان آهستهٔ رودخانهٔ قدیمی این شهر با نام خور است. همچنین احمد محمد عبید شاعر و محقق نیز میگوید که ریشهٔ کلمهٔ دبی، دَبا است اما منظور از دبا نوعی ملخ بودهاست.
تاریخچه
دبی تا قبل از سال ۱۸۳۳ میلادی دهکدهای از توابع مشایخ ابوظبی بود، در سال ۱۸۳۳ شیخ مکتوم بن بطی آل مکتوم به همراه ۸۰۰ نفر از خویشاوندان و وابستگان و همراهان خود، از امارت ابوظبی به این دهکده کوچیدند و از آن تاریخ دوران حکمرانی قبیلهٔ آل مکتوم و تأسیس شیخنشین دبی آغاز شد. پیش از این تاریخ، دبی یک روستای کوچک بیش نبود و هیچ امتیازی نسبت به سایر روستاهای اطراف خود نداشت.
نسبت قیبلهٔ آل مکتوم به قبیلهٔ آل بوفلاسه یکی از فروع قبائل بزرگ (بنی یاس) میرسد. اصل نام این قبیله از نام «فلاسه» (خواهر فلاح بن هلال الیاسی جد آل نهیان) حکام امارت ابوظبی گرفته شدهاست. تاریخ نویسان چنین نوشتهاند که «فلاسه» (خواهر فلاح آل نهیان) به ازدواج پسر عموی خود (راشد بن عامر بن هلال الیاسی) در آمد و صاحب چند پسر شد که به (الرواشد) معروف شدند. از آنجاییکه «فلاسه آل نهیان» شخصیت برجستهای بین عشیرهٔ خود بود و از نفوذی قوی برخوردار بود، فرزندانش نام آل بوفلاسه برخود گرفتند و به قبیلهٔ «آل بوفلاسه» مشهور شدند، نسب به نام مادرشان فلاسه آل نهیان. قبیلهٔ بنی یاس از چند قبیلهٔ بزرگ تشکیل یافته بود و به نام «حلف بنی یاس» (پیمان بنی یاس) معروف بود. که بیشتر آنان از قبیلهٔ «فضاعه» نوادگان و عموزادگان یاس بودند، که جد مستقیم «آل نهیان» و «آل مکتوم» میباشد. قبیلهٔ بنی یاس از نفوذ و تمیز خاصی در منطقه برخوردار بودند، و در قیام اتحاد دولت امارات متحده عربی نقش مهمی داشتند.
حکومت قطر و دبی
بر خلاف اکثر امیرنشینهای امارات، حکومت این شهر با حکومت قطر در سال ۱۹۶۶ میلادی سکهای مشترک زدند که به نام « مجلس نقد قطر و دبی» معروف بود، این «سکه» تا قبل از قیام دولت اتحاد امارات در این دوکشور رایج بودهاست. دبی بندری گردشی با جاذبههای مدرن و بعضی جاذبههای تاریخی و طبیعی است. حاکم این امارت، شیخ محمد بن راشد است و نایب حاکم شیخ حمدان بن راشد است. شاید شهر دبی مهمترین شهر امارات باشد. بعد از امارت ابوظبی، پایتخت سیاسی کشور امارات متحده عربی، دبی پایتخت تجارتی امارات به شمار میآید. از جاذبههای این شهر: بازار طلا، جزایر مصنوعی و اماکن تاریخی است.
جغرافیا
بیشتر پایتختها و شهرهای مهم دارای پرواز مستقیم به دبی هستند. بیش از ۸۰ خط هوایی به فرودگاه بینالمللی دبی میرود و از آنجا برمیگردد که موجب شده یکی از شلوغترین فرودگاههای دنیا شود.
آب و هوای دبی
دبی دارای آب و هوا بسیار گرم و خشک میباشد. دبی در فصل تابستان بسیار گرم، پر باد و خشک است و به طور میانگین دارای دمایی در حدود ۴۰ درجهٔ سانتیگراد (۱۰۴ درجهٔ فارنهایت) در روز و ۳۰ درجهٔ سانتیگراد (۸۶ درجهٔ فارنهایت) در شب میباشد. همچنین در اغلب روزهای سال آسمانی آفتابی مشاهده میشود.
دبی در فصل زمستان نیز گرم است و به طور میانگین دارای دمای ۲۳ درجهٔ سانتیگراد (۷۳ درجهٔ فارنهایت) در روز و ۱۴ درجهٔ سانتیگراد (۵۷ درجهٔ فارنهایت) در شب میباشد.
میزان بارش در دبی ۱۵۰ میلیمتر (۵٫۹۱ اینچ) در سال میباشد.
جمعیت، زبان و مذهب
بر اساس سرشماری انجام شد توسط مرکز آمار دبی، جمعیت این شیخنشین تا سال ۲۰۰۹ میلادی ۱٬۷۷۱٬۰۰۰ بودهاست. مساحت شهر دبی ۴۹۷٫۱ مایل مربع (۱٬۲۸۷٫۴ کیلومتر مربع) میباشد و تراکم جمعیت بیش از ۴۰۸٫۱۸ بر کیلومتر مربع است که این مقدار بیش از ۸ برابر کل کشور میباشد. دبی دومین شهر گرانقیمت در منطقه، و بیستمین شهر گرانقیمت جهان میباشد.
در سال ۲۰۰۵ میلادی، ۱۷ درصد از جمعیت دبی را اتباع اماراتی تشکیل میداد. همچنین حدود ۸۵ درصد (۷۱ درصد از جمعیت کل امارات) از جمعیت مهاجر این شهر را اتباع آسیایی تشکیل میدهند که عمدتاً هندی (۵۱٪)، پاکستانی (۱۶٪)، بنگلادشی (۹٪)، فیلیپینی (۳٪) و جمعیت قابل ملاحظهای از سومالی که نزدیک به ۳۰،۰۰۰ نفر میباشند هستند. یک چهارم از جمعیت کل امارات هم اصلیت ایرانی دارند. علاوه بر آمارهای بالا، ۱۶ درصد (۲۸۸،۰۰۰ نفر) از جمعیت دبی در خوابگاههای کار جمعی زندگی میکنند که ملیت و نژاد آنها شناسایی نشدهاست اما تصور میشود که عمدتاً آسیایی باشند. متوسط سن در این شیخنشین ۲۷ سال میباشد. میزان تولد تا سال ۲۰۰۵ میلادی، ۱۳٫۶ و میزان مرگ و میر ۱ درصد بودهاست.
کارگران ساختمانی و عمدهٔ شهر هندی هستند و بعد از آنها پاکستانیها که کمی بیشتر از هندیها کار شخصی هم دارند و فیلیپینیها هستند. بازار سنتی و کوچک دبی مثل موبایل فروشها، بقالیها و لوازم یدکی خودروفروشیها و بقیهٔ کارها با سرمایهٔ کوچک بیشتر به دست ایرانیهای قدیمی ساکن دبی میگردد. پس از ایرانیها، عربهای سوری و پاکستانیها بازار سرمایه را در دست دارند. ایرانیهای زیادی هم برای سرمایه گذاری در بازار کلان به جز املاک به دبی آمدهاند که البته مشخصا تعدادشان از کسانی که در املاک سرمایه گذاری کردهاند بیشتر نیست.
زبان رسمی دبی، عربی مییاشد اما زبان انگلیسی به صورت گستردهای توسط ساکنان این شهر استفاده میشود به طوری که به زبان اولیهٔ این شهر تبدیل شدهاست. دیگر زبانهایی که توسط که توسط ساکنان این شیخنشین به طور گسترده استفاده میشود شامل هندی، فارسی، اردو، بنگالی، تامیل، تاگولوگ، چینی، مالایالم میباشد.
مادهٔ ۷ از قانون اساسی موقت کشور امارات متحده عربی، دین اسلام را به عنوان دین رسمی این کشور اعلام کردهاست. علاوه بر اسلام، تعداد قابل توجهی از ساکنان دبی، مسیحی، هندو، بودایی، سیک و بهائی هستند.
گروههای غیر مسلمان میتوانند خانهها و عبادتهای خودشان را داشته باشند. در حالی که دولت کشور امارات مجوز قانونی به گروههای مذهبی نمیدهد، اما ممکن است برخی از ۷ شیخنشینهای این کشور استقلال داخلی به برخی از مذاهب بدهند. دبی نیز تنها شیخنشین کشور امارات است که معابد هندو و گوردوا (معابد سیکها) را دارد. طبق سرشماری اخیر افراد ملت هندوستان بیشترین جمعیت مستقر در دبی را تشکیل میدهند. گروههای غیر مسلمان، کمکهای نقدی را تنها میتوانند از بین خود جمعآوری کرده و یا از خارج دریافت کنند و میتوانند در ملا عام دینشان را تبلیغ کنند. اما از دین برگشتن یا توزیع نشریات مذهبی به شدت خلاف قانون بوده و علاوه بر جریمهٔ نقدی و پیگرد قانونی، به خاطر رفتار توهین آمیز به آئین اسلام، فرد مجرم یا به زندان میرود یا از کشور اخراج میشود.
اتباع اسرائیلی حق ورود به دبی را ندارد.
اقتصاد
دبی و دیره، بنادر مهمی برای تولیدکنندگان غربی است. بیشتر مراکز مالی و بانکها در منطقه بندری میباشد. دبی اهمیتش را به عنوان یک مسیر تجاری در دهه ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ به دست آورد. شهر دبی تجارت آزاد طلا دارد. بندر جبل علی در دهه ۱۹۷۰ ساخته شده و بزرگترین بندر دستساز بشر در جهان است. اما دبی به صورت فزایندهای در حال پیشرفت به عنوان مرکزی برای صنایع خدماتی از قبیل فناوری اطلاعات و سرمایه گذاری میباشد. خطوط حمل و نقل توسط هواپیمایی امارات تقویت شده و در سال ۲۰۰۶ حدود ۲۸ میلیون مسافر را جا به جا کردهاست. همچنین در دبی مناطق آزاد برای صنایع بخصوص وجود دارد از قبیل شهر اینترنتی دبی و شهر رسانهٔ دبی، که با یک فیلتر محدود شده و برخی سایتها و سایتهای اسراییلی بستهاست و فرستادن صدا در اینترنت غیرقانونی است. البته در مناطقی مثل TECOM (Dubai Technology, Electronic, Commerce & Media Free zone Authority) این سایتها بسته نیستند.
سبک معماری
دبی دارای سبکهای مختلفی از معماریهای جهان میباشد. اما بسیاری از تفاسیر مدرن معماری اسلامی را میتوان در این شهر پیدا کرد. دبی نه تنها در نوآوری و ساختساز اسلامی در بین جهان عرب رتبهٔ اول را دارد بلکه به صورت بینالمللی هم در ردههای بالای ساخت و ساز قرار دارد.
ساخت و ساز در دبی خیلی سریعتر از کشورهای غربی پیش میرود و علتش این است که نیروی کار ارزانی از آسیا در اختیار گرفتهاست. یکی از مهمترین علل پیشرفت در ساخت و ساز اینست که دبی در حال متنوع ساختن اقتصادش است. در واقع دبی نمیخواهد به درآمد نفت که تصور میشود تا سال ۲۰۱۵ تمام شود، تکیه کند. از جمله اقداماتی که دبی را برجسته کرده، ساخت بلندترین برج جهان با ارتفاع ۸۲۸ متر و ساخت جزایر مصنوعی جهان و جزایر نخلی میباشد.
رودخانهٔ خور دبی شهر دبی را به ۲ بخش دیره و بر دبی تقسیم کردهاست. ۴ پل از روی خور و یک تونل به نام نفق الشندقه که از زیر آب میگذرد این ۲ قسمت را به هم مربوط میکنند. (دیره در شرق (راست)و بر دبی در غرب (چپ) قرار دارند)(توضیح:طبق نقشه جغرافیایی دیره در شمال و بر دبی در جنوب دبی قرار گرفتهاست، به احتمال قوی نگارنده این مطلب حین نگارش برروی یکی از پلهای مذکور و رو به دریا ایستاده بوده) دیره محلی بازاری، سنتی و قدیمی و کارگری است. اما بخش بر دبی محلی است که مسئولین دبی قصد دارند از آن شهری مدرن با بافت مدرن درست کنند. خیابان شیخ زاید با ساختمانهای مجلل و بلند، پایین شهر جدید دبی شدهاست و بزرگترین برج دنیا را در خود جای دادهاست. بالای شهر دبی، ساحل کناری جمیرا خواهد بود با انواع ویلاهای مجلل چندین میلیون دلاری و پالمهایی که در دل خلیج فارس پی ریزی و بنا شده. حدود ۵۰ درصد سرمایهٔ وارد شده در سالهای اخیر به دبی از طریق بخش املاک بوده، به طوری که متقاضیان با خرید خانهها و آپارتمانها به صورت هوایی و ۹۹ ساله، صاحب امتیاز اقامت خواهند شد. قبلاً اختیار خانه بدون اجاره کردن آن برای بیگانهتباران امکانپذیر نبود.
فرهنگ
دبی در حال غنی ساختن فرهنگش میباشد با ساخت دهکده فرهنگی دبی که شامل موزههای هنری و کتابخانهها و مدارس رقص و موزیک، فروشگاه کتابهای کمیاب و فضاهای باز برای تفریح و استراحت میباشد. دبی دارای چندین سالن تئاتر میباشد از جمله تالار سلطنتی، تئاتر جامعه دبی و تئاتر مدینه که میزبان بسیاری از کارهای هنری و تولیدات کشورهای غربی است. جشنواره بینالمللی فیلم دبی، جشنوارهای است که هر ساله در این شهر برگزار شده و ستارههای دنیا را از سراسر جهان جذب میکند.
گردشگری در دبی
گردشگری یکی از استراتژیهای مهم امیرنشین دبی برای سرازیری دلار به امارات متحده میباشد. گردشگری دبی بیشتر بر خرید است اگر چه جذابییتهای مدرن و تاریخی نیز دارد. در سال ۲۰۰۷ میلادی شهر دبی ۸اُمین شهر پربازدید جهان بود. انتظار میرود که در سال ۲۰۱۵ میلادی، ۱۵ میلیون گردشگر به دبی سفر کند.
دبی مشهورترین شیخنشین در میان شیخنشینهای هفتگانه کشور امارات متحده عربی است. دبی از دیگر امارتهای امارات متحده عربی جدا و متمایز است زیرا درآمد نفت تنها ۶٪ از تولید ناخالص داخلی را تشکیل میدهد و درآمد اصلی آن از منطقه آزاد جبل علی و گردشگری است. شهر دبی با دیگر شهرهای کشور امارات متفاوت است و بخش زیادی از درآمد آن توسط صنعت گردشگری تأمین میشود.
دبی به «پایتخت خرید خاورمیانه» مشهور است و به تنهایی بیش از ۷۰ مرکز خرید بزرگ (شامل دبی مال، بزرگترین مرکز خرید جهان) را در خود جای دادهاست.
جشنواره خرید دبی
این فستیوال هر ساله به مدت یک ماه از ژانویه شروع میشود. این فستیوال کل امارات را به یک مرکز خرید دبی تبدیل میکند. علاوه بر آن، این فستیوال دربرگیرنده برنامههای موسیقی، نمایشگاههای هنری و رقص محلی میباشد.
گردشگری فرهنگی
برای بازدیدکنندگان دبی، فرهنگ بعد از خرید در درجه دوم جذابیت قرار دارد. مناظری از فرهنگ قدیم دبی درحالیکه این فرهنگ تحت سلطه سرعت سریع پیشرفت اقتصادی شده میتواند در مناطق اطراف نهرها دیده شود. ساختمانهای اطراف نهر نشانگر یک شهر قدیمی است. دهکده غوص (قریه الغوص) و دهکده میراثی (قریه التراث)، ماهیگیری و یافتن مروارید را به نمایش میگذارد. از دیگر جاذبهها میتوان به خانه شیخ سعید المکتوم، موزه دبی و منطقهٔ بستکیه و روستای حتا اشاره کرد. تاریخ این روستا به دو تا سه هزار سال قبل برمیگردد و شامل ۳۰ ساختمان است و در ۱۱۰ کیلومتری جنوبی شهر دبی در قلب کوههای حتا و در امتداد رشتهٔ کوه حجر واقع شدهاست. موزه دبی در سال ۱۹۷۱ به منظور نمایش سبک زندگی سنتی دبی ایجاد شد و شامل عتیقهجات و مصنوعاتی میباشد که از آفریقا و کشورهای آسیایی از طریق تجارت به دبی وارد شدهاند. مسجد شندغه نیز ۲۰۰ سال قدمت دارد.
مناطق گوناگون
منطقهٔ صنعتی دبی جبل علی نام دارد که از کشورهای زیادی از جمله چین و تایوان و تایلند در آن برای تولید به عنوان منطقهٔ کاملاً آزاد در آن جمع شدهاند.
منطقهٔ آموزشی دبی در غرب و دورترین نقطهٔ بر دبی قرار دارد. اسم این شهر «شهرک دانش» است. همین طور دبی دارای دانشگاه نسبتاً معروفی به اسم دانشگاه آمریکایی است که در نزدیکی شهر دانش قرار دارد.
شهر اینترنتی و شهر رسانه هم در انتهای خیابان ساحلی جُمیرا و پس از عبور از برج عرب قرار گرفتهاند.
بستکیه. یکی ازمناطق مهم و تاریخی این شهر است.
بزرگترین مرکز خرید دنباله دار دبی به نام مرکز تجاری تفریحی دبی میباشد. همچنین ساختمان دیگری که برنامه ریزی شده تا دبی را به یک منطقه مرکزی تجاری تبدیل کند، خلیج تجاری است. جایی که زمانیکه تمام شود، حدود ۵۰۰ آسمان خراش را در حوالی منطقه الحاقی دست ساز Dubai Greek به نمایش میگذارد.
بر دبی: بر دبی توسط پیش آمدگی خلیج فارس به داخل خشکی که مشابه رودخانهاست و خور نامیده میشود به دو قسمت تقسیم شدهاست، قسمت غربی این تقسیم که قسمت قدیمی تر شهر است بر دوبی نامیده میشود، اما قسمت شرقی آن بر دیره نامیده میشود.
پارک های دبی
پارکهای آبی شهر دبی عبارتاند از:
وایلد وادی
لیجر لاند
آکواونچر
پارک آبی آتلانتیس
بازارها
بازارهای سنتی معروف دبی عبارتاند از:
بازار مرشد.
نایف.
سبخه. یکی از قدیمیترین بازارهای دبی میباشد.
تخته (الصنادق).
بازار طلای دبی.
بازار الرأس.
بازار بندر طالب.
ورزشهای سنتی در امارات متحده عربی
فوتبال و کرکیت، محبوبترین ورزشهای شهر دبی میباشد. دبی دارای ۶ تیم فوتبال با نامهای الوصل، الشباب، الاهلی، النصر، دبی سی. اس. سی، حتا است. باشگاه الوصل بعد از باشگاه العین، پرافتخارترین تیم در لیگ فوتبال امارات متحده عربی است. بازی کریکت نیز توسط قشر بزرگی از ساکنان دبی همانند هندیها، سریلانکاییها، پاکستانیها، بنگلادشیها، انگلستانیها، استرالیاییها و آفریقای جنوبیها دنبال میشود. در سال ۲۰۰۵ شورای بینالمللی کریکت، مقر خود را از شهر لندن به دبی تغییر داد.
مسابقهٔ اسبسواری دبی را جام جهانی دبی مینامند که هر ساله در حال برگزاری است و شرکتکنندگاه بینالمللی برای شرکت در آن به این شهر میآیند.
تحصیل در دبی
دانشگاه آزاد اسلامی دبی
دانشگاه آمریکایی دبی
دانشگاه استرالیایی والنگونگ
دانشگاه الغریر